กลอนแปดคืออะไร?
กลอนแปดคือ คำประพันธ์อีกชนิดหนึ่งที่ได้รับความนิยมไปทั่ว เพราะเป็นร้อยกรองชนิดที่มีความเรีบเรียบง่ายต่อการสื่อความหมายและสามารถสื่อได้อย่างไพเราะ มีการกำหนดพยางค์และสัมผัส มีหลายชนิดแต่ที่นิยมคือกลอนสุภาพ
ลักษณะคำประพันธ์
บท บทหนึ่งมี ๔ วรรค
วรรคที่หนึ่งเรียกวรรคสดับ วรรคที่สองเรียกวรรครับ วรรคที่สามเรียกวรรครอง วรรคที่สี่เรียกวรรคส่ง แต่ละวรรคนั้นจะมีแปดคำ จึงเรียกว่ากลอนแปด
บท บทหนึ่งมี ๔ วรรค
วรรคที่หนึ่งเรียกวรรคสดับ วรรคที่สองเรียกวรรครับ วรรคที่สามเรียกวรรครอง วรรคที่สี่เรียกวรรคส่ง แต่ละวรรคนั้นจะมีแปดคำ จึงเรียกว่ากลอนแปด
เสียงคำกลอน กลอนทุกประเภทจะกำหนดเสียงคำท้ายวรรคเป็นสำคัญ กำหนดได้ ดังนี้
คำท้ายวรรคสดับ กำหนดให้ใช้ได้ทุกเสียง
คำท้ายวรรครับ กำหนดห้ามใช้เสียงสามัญกับตรี
คำท้ายวรรครอง กำหนดให้ใช้เฉพาะเสียงสามัญกับตรี
คำท้ายวรรคส่ง กำหนดให้ใช้เฉพาะเสียงสามัญกับตรี
คณะ กลอนแปด บทหนึ่งประกอบด้วย ๒ บาท บาทละ ๒ วรรค วรรคละ ๘ คำ ตามแผนผัง
O O O O O O O O O O O O O O O O
O O O O O O O O O O O O O O O O
สัมผัสนอก ให้มีสัมผัสระหว่างคำสุดท้ายวรรคหน้ากับคำที่สามของวรรคหลังของทุกบาท และให้มีสัมผัสระหว่างบาทคือคำสุดท้ายของวรรคที่สองสัมผัสกับคำสุดท้ายวรรคที่สาม ส่วนสัมผัสระหว่างบท กำหนดให้คำสุดท้ายของบทแรก สัมผัสกับคำสุดท้ายวรรคที่สองของบทถัดไป
สัมผัสใน ไม่บังคับ แต่หากจะให้กลอนสละสลวยควรมีสัมผัสระหว่างคำที่สามกับคำที่สี่ หรือระหว่างคำที่ห้ากับคำที่หกหรือคำที่เจ็ดของแต่ละวรรค
สัมผัสระหว่างบท ของกลอนแปด คือ คำสุดท้ายของวรรคที่สี่ (วรรคส่ง) เป็นคำส่งสัมผัสบังคับให้บทต่อไปต้องรับสัมผัส ที่คำสุดท้ายของวรรคที่สอง (วรรครับ)
การบังคับสัมผัส มีข้อบังคับสัมผัสนอก ๓ แห่ง คือ ในบท ๒ แห่ง และสัมผัสเชื่อมระหว่างบท ๑ แห่ง และอีกอย่างหนึ่ง ถ้าจะสัมผัสสระ หรือพยัญชนะเพื่อความไพเราะในบทเดียวกัน ก็จักทำให้กลอนแต่ละบทมีความไพเราะเสียงกลมกลืนยิ่งขึ้น
ข้อบังคับ เรื่องการกำหนดเสียงวรรณยุกต์ ในคำสุดท้ายของแต่ละวรรค มีดังนี้
หลักการใช้เสียงวรรณยุกต์
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๑ ใช้เสียง สามัญ เอก โท ตรี จัตวา แต่ไม่นิยมเสียงสามัญ
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๒ ห้ามใช้เสียง สามัญ หรือ ตรี นิยมใช้เสียง จัตวา เป็นส่วนมาก
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๓ ห้ามใช้เสียง เอก โท จัตวา นิยมใช้เสียง สามัญ หรือ ตรี
คำสุดท้ายของวรรคที่ ๔ ห้ามใช้เสียง เอก โท จัตวา นิยมใช้เสียง สามัญ หรือ ตรี
ตัวอย่างกลอน ๘
อตีตแต่นานนิทานหลัง มีนกรังหนึ่งกว้างสำอางศรี
ชื่อจัมบากหลากเลิศประเสริฐดี เจ้าธานีมียศกิต์มหิศรา
ดำรงภพลบเลิศประเสริฐโลกย์ เปนจอมโจกจุลจักรอรรคมหา
อานุภพปราบเปรื่องกระเดื่องปรา- กฎเดชาเป็นเกษนิเวศน์เวีย
แหล่งข้อมูล :
https://www.publicpostonline.net/8960
https://th.wikipedia.org/wiki/กลอนสุภาพ
https://sites.google.com/site/chanthalakklonthai/
แหล่งรูปภาพ :
https://www.publicpostonline.net/8960
